Nielegalne prace na Odrze? Sąd Administracyjny potwierdził. Ekolodzy z Polski i Niemiec długo o to walczyli

Spis treści

1. Sąd rozstrzyga: prace regulacyjne na Odrze wykonano nielegalnie
2. Ekolodzy walczą z Wodami Polskimi

Sąd rozstrzyga: prace regulacyjne na Odrze wykonano nielegalnie

27 stycznia 2025 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie rozstrzygnął skargi Stowarzyszenia Ekologicznego EKO-UNIA oraz Stepnickiej Organizacji Turystycznej - Nie Tylko Dla Orłów na decyzję Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska wydaną 16 sierpnia 2022 roku. Zmieniała ona bowiem decyzję Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Szczecinie z dnia 18 marca 2020 roku o środowiskowych uwarunkowaniach dla przedsięwzięcia "Etap I i Etap II Prace modernizacyjne na Odrze granicznej w ramach Projektu Ochrony Powodziowej w Dorzeczu Odry i Wisły". 

Wyrokiem z 27 stycznia tego roku sąd uchylił zaskarżone decyzje Generalnego oraz Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska. 

- Rozstrzygnięcie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego oznacza, że zrealizowane przez Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie prace kamienowania nurtu ostrogami na Odrze dokonane zostały nielegalnie – bez przeprowadzenia wymaganej oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko. Trzeba naprawić te szkody poprzez program renaturyzacji rzeki, też w kontekście osłabienia odporności ekosystemu Odry, po katastrofie w 2022 roku

komentuje Radosław Gawlik, prezes EKO-UNII. 

Warto tu przypomnieć, że zarówno polskie, jak i niemieckie organizacje ekologiczne wielokrotnie wskazywały na nieprawidłowości związane z prowadzeniem postępowania przez Generalnego oraz Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska. Co więcej, stanowisko o konieczności renaturyzacji Odry przedstawił 12 września 2022 roku Interdyscyplinarny zespół doradczy ds. kryzysu klimatycznego, który działa przy Prezesie Polskiej Akademii Nauk. Dodatkowo, wspomniane stanowisko zostało poparte przez Komitet Gospodarki Wodnej oraz Komitet Inżynierii Środowiska Polskiej Akademii Nauk.  

Już w postanowieniu z 9 grudnia 2022 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zwrócił uwagę na brak podstaw do realizowania prac modernizacyjnych w Odrze. Wtedy to, na mocy wydanego postanowienia, wstrzymano wykonalność decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla realizowanej inwestycji. Potwierdził to również Naczelny Sąd Administracyjny, jednak mimo wstrzymania wykonalności decyzji, który oznaczał zakaz prowadzenia prac budowlanych w terenie, to inwestycja w rzece została zrealizowana. 

- Od początku projekt finansowany z pożyczki Banku Światowego "ukamienowania" ostrogami Odry budził nasze - organizacji ekologicznych z Polski i Niemiec - wielkie wątpliwości. Potwierdzały je też naukowcy z Polski i Niemiec, i polskie sądy. Nie jesteśmy wciąż państwem prawa i świadczy o tym brak realizacji postanowień WSA i NSA o wstrzymaniu tych prac przez poprzedni i obecny rząd

zauważa Iwona Krępic, prezeska Stepnickiej Organizacji Turystycznej - Nie tylko dla Orłów.

Reprezentująca skarżące stowarzyszenia radczyni prawna, dr Beáta Filipcová, podkreśla, że wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 27 stycznia 2025 roku w pełni potwierdza stanowisko organizacji ekologicznych oraz naukowców o konieczności przeprowadzenia rzetelnej oceny oddziaływania na środowisko w sprawie prac modernizacyjnych w rzece Odrze.

- W przypadku uprawomocnienia się zapadłego dzisiaj orzeczenia nie można wykluczyć demontażu nielegalnie wybudowanych urządzeń bądź przeprowadzenia kompensacji przyrodniczej, jeżeli ich zdemontowanie mogłoby stanowić jeszcze większe zagrożenie dla środowiska naturalnego. Orzeczenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie unaocznia jednocześnie w sposób bezwzględny brak rzeczywistej gwarancji ochrony środowiska naturalnego w Polsce. Skoro mimo sądowego wstrzymania wykonalności decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach bezprawne działania władzy publicznej mogą doprowadzić do realizacji inwestycji, to proceduralne gwarancje przewidziane w polskim porządku prawnym stają się wyłącznie pozbawionym praktycznego znaczenia przedstawieniem

podkreśla radczyni prawna. 

Ekolodzy walczą z Wodami Polskimi

W połowie listopada 2022 roku Brandenburgia złożyła skargę na decyzję środowiskową, która zezwalała na prace na Odrze. 

"Z naszego punktu widzenia planowana rozbudowa Odry niszczy ekosystem Odry i uniemożliwia jej regenerację"

poinformowało Ministerstwo Środowiska Brandenburgii, w mailu przesłanym do OKO.press.

Co więcej, władze tego landu już w 2020 roku nie były pewne pomysłu Polski na rozbudowę Odry. W sierpniu 2020 roku wniosły nawet sprzeciw wobec decyzji środowiskowej, jednak został on oddalony. W marcu 2022 roku ruszyły prace w rzece, a minister środowiska przygranicznego landu, Axel Vogel, mówił w rozmowie z mediami, że nie można uznać tego za przykład dobrej współpracy polsko-niemieckiej. 

Warto tu też przypomnieć, że w 2022 roku ówczesny rząd powołał się na "ochronę przeciwpowodziową" i planował rozbudować oraz przywrócić świetność Odrzańskiej Drodze Wodnej. Projekt ten zakładał nawet połączenie z Dunajem, co miałoby tworzyć międzynarodową trasę żeglugową. Według wyliczeń z 2016 roku taka budowa miałaby kosztować 30 mld zł. 

Od 2021 roku firma Budimex na zlecenie Wód Polskich prowadziła przebudowę odrzańskiej ostrogi, czyli budowli, które odpychają nurt i mają zapobiegać podmywaniu brzegów. Jak podaje OKO.press, spór polsko-niemiecki dotyczył konkretnego fragmentu całej inwestycji. Zadanie zakładało, że Odra na odcinku obejmującym województwo lubuskie i zachodniopomorskie ma uzyskać III klasę żeglowności.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w postanowieniu z 9 grudnia 2022 roku wyjaśniał, że zgody Regionalnej i Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska zakładały "istnienie stabilnego stanu środowiska przyrodniczego". Sytuacja jednak nie była taka po katastrofie na Odrze w sierpniu 2022 roku.