Susza w Polsce: skala i przyczyny
Polska od kilku lat boryka się z problemem suszy, który w lutym 2025 r. osiągnął szczególnie groźne rozmiary. Jak wskazuje Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, sytuacja hydrologiczna w kraju nie była tak zła od 2015 roku. Na ponad 40 stacjach pomiarowych przepływ wody jest poniżej średniego niskiego przepływu, co oznacza, że rzeki nie mają wystarczającej ilości wody do naturalnego zaopatrzenia wód gruntowych i powierzchniowych.
"Susza na każdym etapie stanowi ogromne obciążenie dla środowiska, społeczeństwa i gospodarki. Warto pamiętać, że zjawisko to to długotrwały proces, który zmienia równowagę ekologiczną"
– podkreśla dr inż. Marcin Wdowikowski z Wydziału Inżynierii Środowiska Politechniki Wrocławskiej.
Trzy etapy suszy: meteorologiczna, glebowa i hydrologiczna
Zjawisko suszy dzieli się na trzy etapy. Pierwszy z nich to susza meteorologiczna, kiedy brakuje opadów deszczu lub śniegu. To zjawisko często towarzyszy falom upałów, co prowadzi do ograniczenia dopływu wody do rzek i cieków wodnych.
W kolejnej fazie pojawia się susza glebowa, która dotyka roślinność, obniżając dostępność wody w glebie. Wreszcie, w najgroźniejszej fazie, dochodzi do suszy hydrologicznej, w której wody gruntowe i powierzchniowe praktycznie zanikają, co skutkuje obniżeniem poziomu wód w rzekach oraz utrudnia zaopatrzenie w wodę.
Jak wyjaśnia ekspert, "nawet ulewny deszcz może nie zaspokoić braków wody, ponieważ odpływ wody jest zbyt szybki, a gleba nie jest w stanie jej zatrzymać".
Konsekwencje suszy: rolnictwo, lasy, zaopatrzenie w wodę
Jednym z najbardziej narażonych obszarów na skutki suszy jest rolnictwo. Niedobory wody prowadzą do uszkodzenia upraw, co bezpośrednio wpływa na produkcję rolną. Ponadto, susza zwiększa zagrożenie pożarowe w lasach, co może prowadzić do katastrofalnych zniszczeń.
W dłuższej perspektywie, konsekwencje suszy dotykają także mieszkańców miast. W wyniku zmniejszonej ilości wody gruntowej, systemy zaopatrzenia w wodę mogą mieć trudności z utrzymaniem odpowiednich zasobów wody pitnej, a w niektórych regionach wprowadzane są ograniczenia dystrybucji wody.
Jak zapobiegać skutkom suszy hydrologicznej?
Dr inż. Marcin Wdowikowski zwraca uwagę, że nie da się całkowicie zapobiec suszy hydrologicznej, ale można ją łagodzić. Jednym z rozwiązań jest retencja, czyli zatrzymywanie wody w miejscu jej występowania. W ostatnich latach w Polsce realizowane są projekty zwiększające retencję zarówno w miastach, jak i na terenach rolniczych i leśnych.
Jednak, jak podkreśla ekspert, "zatrzymanie wody to tylko część rozwiązania. Ważna jest również zmiana nawyków związanych z nadmierną konsumpcją wody oraz przekształcanie przestrzeni miejskich w sposób, który poprawia ich zdolność do wchłaniania wody".
Działania państwowe: Plan przeciwdziałania suszy
W odpowiedzi na zagrożenie, w Polsce wdrożono Plan Przeciwdziałania Skutkom Suszy na lata 2021-2027. Plan ten obejmuje m.in. analizę zasobów wodnych, budowę nowych zbiorników retencyjnych oraz wdrożenie systemów, które pozwalają na lepsze zarządzanie wodą, szczególnie w miastach i obszarach rolniczych.
Ważnym elementem tego planu jest także zazielenianie miast oraz wdrażanie zrównoważonych praktyk gospodarczych, które pozwolą na zmniejszenie skutków zmiany klimatu i długotrwałej suszy.
Przyszłość: Jak zmiany klimatyczne wpłyną na suszę?
Zjawisko suszy, choć wciąż związane z naturalnymi cyklami hydrologicznymi, jest coraz częściej powiązane z zmianami klimatycznymi. Wiele badań wskazuje, że zmiana klimatu powoduje, iż okresy suszy stają się coraz dłuższe i intensywniejsze.
"Musimy dostosować się do zmieniających się warunków klimatycznych i wprowadzić długofalowe zmiany w zarządzaniu wodą"
– podsumowuje dr Wdowikowski.
Susza hydrologiczna w Polsce to problem, który wymaga natychmiastowego działania. Choć nie jesteśmy w stanie całkowicie zapobiec jej występowaniu, możemy minimalizować skutki przez odpowiednie zarządzanie zasobami wodnymi i wprowadzanie działań adaptacyjnych w miastach oraz w rolnictwie. Warto, by każdy z nas zastanowił się nad swoją rolą w ochronie wody i zaczął podejmować kroki w celu jej oszczędzania.
